Sciatha agus Airm: Araltas Meánaoiseach ag Leabharlann Náisiúnta na hÉireann
Ní haon iontas é seo toisc go bhfuil Oifig Phríomh-Aralt na hÉireann lonnaithe san NLI, a fuair taifid le hoidhreacht óna réamhtheachtaí institiúideacha: Oifig an Rí Arm Uladh a bunaíodh sa bhliain 1552. Leanann an Leabharlann ag cur leis an mbailiúchán seo agus in 2022 fuair sí deontas arm a d'eisigh Bartholomew Butler in 1554, Rí Arm Uladh ag an tráth sin, ina bhfuil sárléaráid de Butler féin (MS L 559).
1) Armas na Banríona Elizabeth Botheler
The Coat of Arms of Lady Elizabeth Botheler
Is féidir teacht ar asluiteach cróineolaíoch don bhailiúchán seo i lámhscríbhinn araltach is sine na leabharlainne, GO MS 7. Cruthaíodh an t-imleabhar ilchodach seo, atá bunaithe ar a bhfuil ann, i Sasana am éigin sa chúigiú haois déag. Deimhnítear nach féidir leis a bheith ó thréimhse níos luaithe le dhá phíosa eolais. Ar gcéad dul síos, an cur síos ar arm (nó tuairisc ar araltach) i dtaca le harmas Anne (na Boihéime), a thuairiscítear mar chéile Risteard II. Bhí Anne ina Banríon ar Shasana ag deireadh an cheathrú haois déag agus fuair sí bás sa bhliain 1394. Ar an dara dul síos, tagraíonn armas in áiteanna eile sa lámhscríbhinn do dhiúc Warwick. Ní mór gurbh é seo Henry Beauchamp a cruthaíodh mar Dhiúc Warwick i mí Aibreáin 1445 (agus a fuair bás i mí an Mheithimh 1446). Is dócha nach dtagann sé ón séú haois déag nó níos déanaí, de bharr na n-armas a thaispeántar sa leabhar. Ní bheidh dátú níos cruinne indéanta go dtí go ndéanfar anailís mhionsonraithe ar na n-armais uile agus go n-aithneofar a n-úinéirí.
2) Armas Anne na Boihéime, Banríon Shasana
The Coat of Arms of Anne of Bohemia, Queen of England (d. 1394)
Cuireann GO MS 7 treoir amhairc iontach ar fáil ar shaol an araltais meánaoiseach déanach a bhfuil cáil gan bhunús air mar rud doiléir, is féidir a rá. Go deimhin, tá an friotal teicniúil a úsáideann na haraltais meánaoiseacha déanacha – nuair a thuigtear í – simplí. Smaoinigh ar an íomhá seo a leanas, lipéadaithe mar airm an ‘tiarna Mo[n]tegu’ (ba iad clann ‘Montegu’ nó Montagu iarlaí Salisbury sa cheathrú haois déag agus go luath sa chúigiú haois déag). Léiríonn an cur síos ar arm in aice leis an íomhá é mar tres fusiles de goule oue le champs argent a chiallaíonn go simplí trí fhusil dearg (nó muileataí tanaí) le páirc airgid.
3) Armas an Tiarna Montagu
The Coat of Arms of Lord Montagu
Tá béim shoiléir sa lámhscríbhinn ar armais Shasana, ach tá taifead ann freisin ar na harmais a d’úsáid monarcachtaí comhaimseartha na hEorpa i ndeireadh na meánaoise, amhail armais na ‘nImpirí Rómhánacha’, ar a dtugtar na hImpirí Naofa Rómhánacha freisin i bhfriotal an lae inniu. Deirtear ina chur síos ar arm, Imp[er]atores Romani portabant ab antiquo vna[m] aquila[m] fissam nigram explanatam in ca[m]po aureo , is é sin le rá go raibh na hImpirí Rómhánacha, ó am ársa, ag iompar iolar scoilte dubh cothrom ar pháirc óir.
4) Armas na nImpire Rómhánach Naofa
The Coat of Arms of the Holy Roman Emperors
Mar a léiríonn an t-iolar dúbailte, is féidir íomhánna de go leor beithíoch agus ainmhithe a bheith san araltas, amhail na cinn atá le fáil ar an armas a thuairiscítear gur iompair rithe na Fraince san am atá thart, agus a raibh trí botraces nó bufones dubha ann – froganna nimhiúla – ar pháirc airgid.
5) Armas a d'iompair Ríthe na Fraince tráth
The Coat of Arms once borne by the Kings of France
Is lámhscríbhinn iontach spéisiúil í GO MS 7 a leagann béim ar thábhacht bhailiúcháin araltacha an NLI. Nochtann sí taobh ildaite de shochaithe na meánaoise déanacha agus na luath-nua-aoiseacha agus taispeánann sí an tábhacht a chuir siad ar shiombailí amhairc. Tá tábhacht leis an araltais i dtaca le stair na healaíne agus – ní nach ionadh – le stair theaghlaigh. Nuair a sháraítear na bacainní a bhaineann leis an bhfriotal teicniúil, cuireann araltais fiontar fiúntach ar fáil maidir le taighde stairiúil.
6) Armas an Tiarna Stanley
The Coat of Arms of Lord Stanley
Tuilleadh
